Projekt realizowany przez Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy dotyczy oceny stanu zachowania i zagrożeń dla dziedzictwa archeologicznego na obszarze Lednickiego Parku Krajobrazowego. Jeden z najcenniejszych zasobów dziedzictwa kulturowego kraju podlega obecnie niekorzystnym procesom związanym z intensywną modernizacją obszarów wiejskich, rozwojem turystyki i nielegalną działalnością detektorystów. Stąd konieczna jest ewidencja i aktualizacja informacji o zasobach archeologicznych oraz ocena antropopresji na ich stan zachowania. Zadanie realizowane w latach 2019-2020 zakłada aplikację szeregu metod nieinwazyjnych: lotniczego skanowania laserowego, zdjęć lotniczych, badań geofizycznych oraz powierzchniowych. Wyniki badań zostają zintegrowane w środowisku systemów informacji przestrzennej (ang. GIS) wraz z danymi dotyczącymi zmian krajobrazowych (m.in. archiwalne dane kartograficzne, monitoring satelitarny). W efekcie zostają pozyskane dane o procesach wpływających na substancję zabytkową oraz wskazane kierunki działań konserwatorskich.
Elementy logotypu, zaprojektowanego przez Adama Szczęsnego, wyrażają istotę realizowanych badań. Inspiracją do wykonania grafiki dla Autora stały się drewniane, wielkoformatowe rzeźby, wkomponowane w krajobraz kulturowy wsi Dziekanowice, przedstawiające Bolesława Chrobrego z drużyną wojów.
Celem projektu jest rozpoznanie i ewidencja zasobów archeologicznych oraz ocena wpływu procesów antropopresji na stan ich zachowania na obszarach wiejskich podlegających intensywnym procesom zmian społeczno-gospodarczych. W projekcie stosujemy zarówno tradycyjne metody, dostosowane do współczesnych wymogów (badania archiwalne i prospekcja powierzchniowa z użyciem sprzętu do precyzyjnych pomiarów terenowych – np. GPS RTK) jak i nowoczesne metody badań terenowych (lotnicze skanowanie laserowe, zdjęcia lotnicze – historyczne i współczesne oraz badania geofizyczne) i monitoringu zmian krajobrazowych (z wykorzystaniem planów zagospodarowania przestrzennego i monitoringu satelitarnego). Proponowane działanie są zgodne z najnowszymi kierunkami polityki konserwatorskiej, promującymi zastosowanie metod nieinwazyjnych w rozpoznaniu i ochronie dziedzictwa archeologicznego.
Projekt dotyczy jednego z najcenniejszych zasobów dziedzictwa archeologicznego i kulturowego kraju, jakim bez wątpienia jest Ostrów Lednicki, położony w otulinie Lednickiego Parku Krajobrazowego (LPK). Proces kształtowania tego krajobrazu sięga najstarszych społeczności rolniczych i przebiegał z różną intensywnością na przestrzeni kolejnych stuleci. Świadectwem tego są liczne ślady działalności człowieka – na obszarze LPK obejmującego obszar 76,184 km2 zarejestrowanych jest obecnie 354 stanowisk. Jednak unikatowy charakter tego miejsca jest związany z formowaniem się państwowości polskiej. We wczesnym średniowieczu gród na Ostrowie Lednickim stanowił jedno z najważniejszych centrów rezydencjalno-stołecznych tworzącego się państwa pierwszych Piastów. W kolejnych wiekach ośrodek ten został wprawdzie zmarginalizowany, lecz nadal pełnił istotne funkcje polityczno-administracyjne, zapisane w postaci gęstej sieci gródków stożkowatych oraz licznych, funkcjonujących do dziś wsi.
Położenie na peryferiach późniejszych procesów geopolitycznych umożliwiło zachowanie wyjątkowych walorów tego krajobrazu, co znalazło uznanie w formie zapisów prawnych. W 1988 r. został utworzony Lednicki Park Krajobrazowy m.in. w celu zachowania krajobrazu okolic jeziora Lednica z elementami dziedzictwa kulturowego i historycznego (Uchwała nr XXVI/205/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z 26 maja 1988 r.). Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 8 września 1994 r. wyspa Ostrów Lednicki została uznana za Pomnik Historii, zaś jej otoczenie decyzją nr 18/Wlkp/C z 10 listopada 2006 r. zostało wpisane do rejestru zabytków jako obszar krajobrazu kulturowego – otoczenie wyspy Ostrów Lednicki.
Pomimo istnienia określonych form ochrony prawnej zespołu zabytkowego na Ostrowie Lednickim, a także objęcia opieką konserwatorską jego bezpośredniego otoczenia, obszary te podlegają w ostatnich dwóch dekadach negatywnym skutkom procesów społeczno-gospodarczych.
Mapa topograficzna obszaru Lednickiego Parku Krajobrazowego. 1 - granica Lednickiego Parku Krajobrazowego, 2 - obszar badań w ramach zadania, 3 - wybrane tereny do badań powierzchniowych i geofizycznych (oprac. Mikołaj Kostyrko)